11 maja 2017 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (zwanej dalej Ustawą). Zmiany w Ustawie dotyczyć będą przede wszystkim dostępu do dokumentacji medycznej i ochrony zawartych w dokumentacji danych osobowych (w tym informacji o stanie zdrowia). Jak wpłynie to na działalność placówek medycznych i prawa pacjenta?
1. Sposób udostępniania dokumentacji medycznej
Do tej pory dokumentacja medyczna mogła być udostępniana do wglądu w siedzibie placówki medycznej, poprzez sporządzenie wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku, poprzez wydanie oryginału, jeżeli zażąda tego uprawniony podmiot, za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych.
Nowa treść nowelizacja Ustawy wprowadza następujące zmiany:
- odnośnie udostępniania dokumentacji do wglądu – może to następować w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych lub w siedzibie placówki medycznej (rozróżnienie istotne dla tej części placówek, w których udzielanie świadczeń zdrowotnych nie odbywa się w siedzibie). Dodatkowo wprost wskazano, że osoby przeglądające dokumentację mają prawo do sporządzania notatek lub zdjęć.
- odnośnie sporządzania wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku – dokonano zdefiniowania trzech spośród tych pojęć. Wyciągiem jest skrótowy dokument zawierający wybrane informacje lub dane z całości dokumentacji medycznej. Odpisem jest dokument wytworzony przez przepisanie całości tekstu z oryginału dokumentacji medycznej. Kopia to dokument stanowiący kserokopię lub skan oryginału dokumentacji medycznej.
- odnośnie wydania oryginału dokumentacji medycznej – od 11 maja 2017 r. oryginał może być wydawany tylko wtedy, gdy zażąda tego organ władzy publicznej lub sąd powszechny. Pozostałe podmioty i osoby uprawnione (m.in. pacjenci i osoby przez nie upoważnione) mogą żądać udostępnienia oryginału dokumentacji tylko w sytuacji, w której sporządzenie kopii mogłoby spowodować zwłokę w udzieleniu świadczenia zdrowotnego, zagrażającą życiu lub zdrowiu pacjenta. Prawo pacjenta do „wypożyczenia” oryginału zostało zatem znacznie ograniczone.
- odnośnie wydawania dokumentacji drogą elektroniczną lub na nośniku danych – papierowa dokumentacja medyczna może być udostępniana (jako skan) drogą elektroniczną lub na nośniku danych, jeżeli przewiduje to regulamin organizacyjny placówki medycznej. Każda placówka może zatem samodzielnie podjąć decyzję, czy jej warunki techniczne i organizacyjne umożliwiają udostępnianie papierowej dokumentacji medycznej w postaci skanów.
W przypadku wydania oryginału dokumentacji medycznej, nadal niezbędne jest odebranie potwierdzenia (pokwitowania) jej odbioru oraz zastrzeżenie zwrotu. Aktualny pozostaje również obowiązek sporządzenia i pozostawienia w placówce kserokopii.
2. Opłaty za udostępnianie dokumentacji medycznej
Znowelizowana Ustawa wprowadza zmianę co do maksymalnej stawki za jedną stronę kopii (albo wydruku) dokumentacji medycznej. W miejsce przelicznika 0,0002 przeciętnego wynagrodzenia wprowadzono przelicznik 0,00007 przeciętnego wynagrodzenia, co oznacza zmianę wysokości obecnej maksymalnej opłaty z 84 gr do 29 gr za jedną stronę kopii lub wydruku dokumentacji medycznej.
Dotychczasowe przeliczniki, na podstawie których określa się stawki za jedną stronę wyciągu lub odpisu dokumentacji medycznej oraz za udostępnienie dokumentacji medycznej na nośniku danych, pozostają bez zmian.
Do Ustawy wprowadzono także przepis, zgodnie z którym wysokość opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej uwzględnia podatek od towarów i usług, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów usługa jest opodatkowana tym podatkiem. Podane powyżej stawki są zatem stawkami brutto.
3. Podmioty, którym można udostępniać dokumentację medyczną
Nowelizacja Ustawy rozszerzyła katalog podmiotów, którym można udostępnić dokumentację medyczną. Dokumentacja może być udostępniana bez wiedzy i zgody pacjenta następującym nowym podmiotom:
- Rzecznikowi Praw Pacjenta (w zakresie niezbędnym dla wykonywania przez ten podmiot swoich zadań),
- osobom wykonującym zawód medyczny, upoważnionym do sprawowania nadzoru nad podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą, np. SPZOZ lub jednostką budżetową (w zakresie niezbędnym dla sprawowania tego nadzoru),
- osobom wykonującym zawód medyczny, w związku z prowadzeniem procedury oceniającej placówkę medyczną na podstawie przepisów o akredytacji w ochronie zdrowia albo procedury uzyskiwania innych certyfikatów jakości (w zakresie niezbędnym do ich przeprowadzenia),
- członkom zespołów kontroli zakażeń szpitalnych (w zakresie niezbędnym do wykonywania ich zadań),
- osobom przygotowywanym do wykonywania zawodu medycznego lub osobom wykonującym ten zawód i kształcącym się w podmiotach udzielających świadczeń zdrowotnych, m.in. placówkach prowadzonych przez uczelnie medyczne lub instytutach badawczych prowadzących badania w naukach medycznych (wyłącznie w zakresie niezbędnym do realizacji celów dydaktycznych).
4. Obowiązek prowadzenia wykazu (rejestru) udostępnianej dokumentacji medycznej
Zgodnie z nowymi przepisami Ustawy każda placówka będzie miała obowiązek prowadzenia wykazu udostępnianej dokumentacji medycznej. Wykaz taki będzie musiał zawierać:
- imię (imiona) i nazwisko pacjenta, którego dotyczy dokumentacja medyczna;
- sposób udostępnienia dokumentacji medycznej;
- zakres udostępnionej dokumentacji medycznej;
- imię (imiona) i nazwisko osoby innej niż pacjent, której została udostępniona dokumentacja medyczna, a w przypadkach, o których mowa w art. 26 ust. 3 i 4, także nazwę uprawnionego organu lub podmiotu;
- imię (imiona) i nazwisko oraz podpis osoby, która udostępniła dokumentację medyczną;
- datę udostępnienia dokumentacji medycznej.
5. Okres przechowywania dokumentacji medycznej
W chwili obecnej skierowania na badania lub zlecenia lekarza miały być przechowywane przez 5 lat, (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym udzielono świadczenia będącego przedmiotem skierowania lub zlecenia). Zgodnie z nowymi przepisami okres ten wynosi:
- 5 lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym udzielono świadczenia zdrowotnego będącego przedmiotem skierowania lub zlecenia lekarza),
- 2 lata (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wystawiono skierowanie) – w przypadku gdy świadczenie zdrowotne nie zostało udzielone z powodu niezgłoszenia się pacjenta w ustalonym terminie, chyba że pacjent odebrał skierowanie.
6. Zaprzestanie wykonywania działalności lekarskiej
Nowe przepisy Ustawy szczegółowo opisują również sposób postępowania z dokumentacją medyczną w przypadku śmierci lekarza prowadzącego praktykę zawodową lub po zlikwidowaniu podmiotu leczniczego. Jeżeli nie istnieje podmiot, który przejmuje zadania placówki medycznej, za dokumentację odpowiada:
- podmiot tworzący albo sprawujący nadzór – w przypadku podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą (SPZOZ, jednostka budżetowa itp.) lub w przypadku instytutu badawczego,
- placówka medyczna, z którą placówka medyczna kończąca działalność zawarła umowę o przechowywania dokumentacji – w przypadku innych podmiotów leczniczych (przedsiębiorców, fundacji, stowarzyszeń itp.). Zawarcie umowy (i ponoszenie wynikających z niej kosztów przechowywania dokumentacji przez wskazany w Ustawie okres) byłoby obowiązkiem placówki kończącej działalność.
- właściwa okręgowa izba lekarska albo okręgowa izba pielęgniarek i położnych – w przypadku śmierci odpowiednio lekarza albo pielęgniarki lub położnej, wykonujących zawód w formie praktyki zawodowej.
W przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za przechowywanie dokumentacji medycznej po zaprzestaniu wykonywania działalności leczniczej, za przechowywanie dokumentacji medycznej odpowiada wojewoda.
7. Prawo pacjenta do informacji
Nowelizacja Ustawy wskazuje, że wszystkie dotychczasowe prawa pacjenta w zakresie informacji o stanie zdrowia, tj. prawa do:
- przystępnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu,
- żądania nieudzielania ww. informacji o stanie zdrowia,
- wyrażenia swojego zdania nt. ww. informacji o stanie zdrowia
– dotyczą już nie tylko lekarza, ale wszystkich osób wykonujących zawód medyczny (m.in. pielęgniarek i położnych). Zakres informacji przekazywanych pacjentowi jest uzależniony od udzielanych świadczeń zdrowotnych oraz od uprawnień osoby wykonującej zawód medyczny.
