8 stycznia 2019 r. Prezydent RP podpisał ustawę nowelizującą, która zmieni przepisy medyczne. Wprowadzane zmiany dotyczą dwóch ważnych dla placówek medycznych aktów prawnych:
- ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz
- ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Zmiany dotyczą:
- definicji osób bliskich,
- zwalniania z tajemnicy dotyczącej pacjenta po jego śmierci oraz
- dostępu do dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta – to w tym zakresie dokonują się największe zmiany.
Te trzy obszary zostaną pokrótce omówione w tym artykule.
Ustawa nowelizująca wejdzie w życie 14 dni od jej ogłoszenia, czyli 9 lutego 2019 r.
Definicja osób bliskich
Dotychczas za osobę bliską pacjenta uznawało się:
- małżonka,
- krewnego lub powinowatego do drugiego stopnia w linii prostej (rodziców, dziadków, dzieci, wnuki, teściów, zięcia lub synową)
- przedstawiciela ustawowego (np. rodzica małoletniego pacjenta),
- osobę pozostającą we wspólnym pożyciu lub
- osobę wskazaną przez pacjenta.
Ustawa nowelizująca dodała do tego katalogu rodzeństwo pacjenta (w języku prawniczym: krewnych pacjenta drugiego stopnia w linii bocznej).
Zwalnianie z tajemnicy dotyczącej pacjenta po jego śmierci
Już od sierpnia 2016 r. lekarze lub osoby wykonujące zawód medyczny (np. pielęgniarki lub położne) zobowiązani byli do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem po jego śmierci, chyba że zgodę na ujawnienie tajemnicy wyraziła osoba bliska. Przepisy dotyczące tego tematu były jednak nieprecyzyjne i powodowały wiele wątpliwości.
Ustawa nowelizująca wprowadza tu następujące zmiany:
- pacjent za życia może wyrazić sprzeciw wobec ujawniania tajemnicy po swojej śmierci (taki sprzeciw dołącza się do dokumentacji medycznej),
- spory między osobami bliskimi co do ujawnienia tajemnicy rozstrzyga sąd (na wniosek osoby bliskiej, lekarza lub osoby wykonującej zawód medyczny),
- gdy jest to konieczne dla dochodzenia odszkodowania z tytułu śmierci pacjenta lub ochrony życia bądź zdrowia osoby bliskiej, sąd może wyrazić zgodę na ujawnienie tajemnicy (nawet gdy pacjent sprzeciwił się temu za życia) – na wniosek osoby bliskiej.
Ponadto lekarz lub osoba wykonująca zawód medyczny może zwrócić się z wnioskiem do sądu w przypadku uzasadnionych wątpliwości, czy osoba występująca o ujawnienie tajemnicy lub sprzeciwiająca się jej ujawnieniu jest osobą bliską.
Dostęp do dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta
Do tej pory po śmierci pacjenta dostęp do jego dokumentacji mogła mieć jedynie osoba upoważniona przez pacjenta za życia lub osoba, która w chwili śmierci pacjenta była jego przedstawicielem ustawowym. To w tym zakresie ustawa nowelizująca wprowadza największą zmianę.
Ustawa nowelizująca dopuszcza, by po dokumentację medyczną mogła sięgać dodatkowo także osoba bliska zmarłego pacjenta. Stosuje się tu podobne zasady jak przy zwalnianiu z tajemnicy, to znaczy:
- pacjent za życia może wyrazić sprzeciw wobec udostępniania dokumentacji medycznej po swojej śmierci (taki sprzeciw dołącza się do dokumentacji medycznej),
- sprzeciw wobec sięgania przez jedną osobę bliską po dokumentację pacjenta może zgłosić inna osoba bliska,
- spory między osobami bliskimi co do udostępnienia dokumentacji rozstrzyga sąd (na wniosek osoby bliskiej lub osoby wykonującej zawód medyczny),
- gdy jest to konieczne dla dochodzenia odszkodowania z tytułu śmierci pacjenta lub ochrony życia bądź zdrowia osoby bliskiej, sąd może wyrazić zgodę na udostępnienie dokumentacji (nawet gdy pacjent sprzeciwił się temu za życia) – na wniosek osoby bliskiej.
Ponadto osoba wykonująca zawód medyczny może zwrócić się z wnioskiem do sądu w przypadku uzasadnionych wątpliwości, czy osoba występująca o udostępnienie dokumentacji lub sprzeciwiająca się jej udostępnieniu jest osobą bliską.