Walentynki to coroczne święto przypadające 14 lutego. Z tej okazji wiele osób publikuje miłosne zdjęcia w mediach społecznościowych. W Dzień Zakochanych social media zalewają zdjęcia uśmiechniętych par. Niezależnie jednak, czy jesteśmy zwolennikami, czy przeciwnikami celebrowania tego święta, warto pamiętać jak legalnie rozpowszechniać wspólne zdjęcia.
Ochrona prawna wizerunku
W przepisach prawa nie znajdziemy definicji wizerunku. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się,
że wizerunek to wizualne ukazanie osoby, jej obraz fizyczny, czy dostrzegalne cechy człowieka. Świadomie lub nie ten, kto zamieszcza zdjęcia w mediach społecznościowych uczestniczy w „zabawie” o nazwie kreowanie wizerunku. W konsekwencji publikacja wizerunku w social media to delikatna materia, która wymaga analizy nie tylko na gruncie przepisów o ochronie danych osobowych, ale przede wszystkim konieczne jest odwołanie się do przepisów prawa autorskiego oraz przepisów o ochronie dóbr osobistych.
Wizerunek jako dana osobowa
Na gruncie ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych z 27 kwietnia 2016 r. (RODO) wizerunek stanowi daną osobową, jeśli jest informacją o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej. Wykonanie zdjęcia, na którym przedstawiona jest sylwetka konkretnej osoby, co do zasady należy potraktować jako przetwarzanie jej danych osobowych. Podkreślenia wymaga, że w sytuacji, kiedy wizerunek osoby (czyli dane osobowe) wykorzystywane są w ramach czynności o czysto osobistym lub domowym charakterze nie ma wymogu stosowania RODO. Oznacza to, że RODO będzie obowiązywać tylko wtedy, kiedy przetwarzanie danych osobowych (w tym przypadku wizerunku) nastąpi w celach zawodowych lub zarobkowych.
Wizerunek a prawo autorskie
Ochrona wizerunku przewidziana na podstawie przepisów o prawie autorskim rozpoczyna się od momentu rozpowszechnienia wizerunku tj. udostępnienia zdjęcia w mediach społecznościowych na profilu publicznym. Przyjmuje się, że możliwość zapoznania się z wizerunkiem przez nieograniczoną z góry liczbę osób, nawet jeżeli od tych osób wymaga się spełnienia określonych kryteriów podmiotowych, przesądza o rozpowszechnieniu wizerunku. Warto co do zasady przyjąć, że każde publikowane zdjęcie jest jednocześnie zdjęciem rozpowszechnionym. W związku z tym, jeśli chcesz legalnie opublikować zdjęcie osoby, której wizerunek utrwaliłeś, powinna ona wyrazić zgodę na wykorzystanie tego zdjęcia (art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Zasada ta nie ma jednak zastosowania, jeżeli np. osoba otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie, czy stanowiła jedynie szczegół całości. Jednakże w kontekście miłosnych zdjęć trudno mówić o powyższych wyjątkach. Czy w takim razie warto poprosić partnera/partnerkę o zgodę na publikację waszego wspólnego zdjęcia w mediach społecznościowych? Działając de lege artis należy uznać, że tak. Co najważniejsze zgoda na wykorzystanie wizerunku powinna być dobrowolna oraz konkretna. Nie musi być wyrażona w formie pisemnej, jednak w przypadku zgody ustnej jej udzielenie powinno być możliwe do wykazania. W praktyce trudno wymagać, aby każdorazowo pozyskiwać od partnera/partnerki pisemną zgodę na wykorzystanie wizerunku w celu publikacji zdjęcia na portalu społecznościowym.
Wizerunek jako dobro osobiste
Nie wolno zapominać, że wizerunek stanowi również dobro osobiste w rozumieniu art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego. Publikowanie zdjęcia bez zgody osoby na nim uwiecznionej może zostać uznane za naruszenie dobra osobistego. Ponadto, nawet jeżeli partner/partnerka wyraziła zgodę, ale zdjęcie wkracza w jego sferę intymną, może dochodzić roszczeń w postępowaniu cywilnym (np. roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, lub roszczenia o zapłatę odszkodowania, jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa). Dlatego, zanim zdecydujesz się na publikację zdjęcia, zastanów się, czy prezentowany na nim wizerunek twojego partnera przedstawia go w dobrym świetle.
Zgoda na utrwalenie i wykorzystanie wizerunku to zagadnienie złożone, które należy rozpatrywać na trzech płaszczyznach. Powszechny dostęp do mediów społecznościowych sprawia, że łatwo i szybko można udostępnić zdjęcie w mediach społecznościowych, natomiast zdecydowanie trudniej trwale usunąć stamtąd zdjęcie. W konsekwencji, zanim zdecydujesz się opublikować miłosne zdjęcie na portalu społecznościowym, warto zapytać partnera/partnerkę o zgodę, ponieważ zgodnie z sentencją Heraklita z Efezu – panta rhei (wszystko jest zmienne, uczucia czasem też).
Autor: Aleksandra Chatys, Specjalista ds. ochrony danych osobowych/prawnik, JAMANO Sp. z o.o.