Tajemnica lekarska obowiązuje każdego lekarza i każdy lekarz ma obowiązek zachowania w poufności wszystkich informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Kiedy lekarz może zostać zwolniony z tego obowiązku i kto może na to zezwolić? Co zmiana przepisów oznacza w praktyce?
TAJEMNICA LEKARSKA I ZWOLNIENIE Z NIEJ PO ŚMIERCI PACJENTA
Dotychczas obowiązywały tylko 3 sytuacje, gdy możliwe było zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej. W sierpniu 2016r. weszła w życie nowelizacja ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty przewidując dodatkową możliwość zwolnienia lekarza z tajemnicy lekarskiej w zakresie informacji o zmarłym pacjencie. Warunkiem zwolnienia jest wyrażenie zgody na jej ujawnienie przez osobę bliską w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Osoba bliska wyrażająca zgodę na ujawnienie tajemnicy lekarskiej może określić zakres takiego ujawnienia.
Jednak zgoda osoby bliskiej na ujawnienie tajemnicy jest bezskuteczna, jeśli ujawnieniu tajemnicy sprzeciwi się inna osoba bliska. W takiej sytuacji zwolnienie nie zadziała i lekarz w dalszym ciągu będzie zobowiązany do zachowania tajemnicy.
Kto zatem może udzielić zgody na zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej po śmierci pacjenta? W świetle przepisów obecnie są to:
- małżonek,
- krewny lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej (rodzice i dziadkowie pacjenta, potomstwo oraz wnuki pacjenta, teściowie pacjenta oraz potomstwo małżonka pacjenta),
- przedstawiciel ustawowy,
- osoba pozostająca we wspólnym pożyciu,
- osoba wskazana przez pacjenta jako osoba mu bliska.
Zwróćmy uwagę, że lekarz nie ma obowiązku ustalania tożsamości wszystkich osób bliskich i informowania ich o prawie wyrażenia zgody na zwolnienie z tajemnicy lekarskiej lub prawie wniesienia co do tego sprzeciwu. Ze względów dowodowych zalecamy jednak, aby wszelkie oświadczenia (zgody, sprzeciwy), o których mowa powyżej, były dokonywane w formie pisemnej.
CO Z DOSTĘPEM DO DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ PO ŚMIERCI PACJENTA?
Tajemnica lekarska obowiązuje zarówno za życia pacjenta, jak i po jego śmierci. Sytuacje, w których tajemnica lekarska nie obowiązuje, mają charakter wyjątkowy i wynikają wprost z obowiązujących przepisów i nowelizacja przepisów nie wprowadza zmian w tym obszarze.
Zgoda osoby bliskiej na ujawnienie tajemnicy oznacza, że lekarz może udzielić ustnej informacji lub wystawić pisemne zaświadczenie o stanie zdrowia zmarłego pacjenta. Zgoda ta nie obejmuje jednak udostępniania papierowej lub elektronicznej dokumentacji medycznej. W tym zakresie bez zmian pozostają dotychczasowe zasady, zgodnie z którymi prawo dostępu do dokumentacji medycznej, zarówno oryginału jak i kopii, przysługuje tylko osobom upoważnionym przez pacjenta za jego życia.
W praktyce oznacza to, że jeżeli więc pacjent nie upoważnił żadnej osoby bliskiej do dostępu do dokumentacji medycznej, to żadna z tych osób nie może domagać się udostępnienia dokumentacji medycznej pacjenta po jego śmierci. Nawet jeżeli nastąpiło zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej na podstawie znowelizowanych przepisów, o których mowa wyżej.
JAKIE JEST STANOWISKO ŚRODOWISK MEDYCZNYCH?
Środowiska lekarskie stoją na stanowisku, że aktualne przepisy naruszają prawo człowieka do prywatności w zakresie informacji dotyczących stanu zdrowia oraz swobody dysponowania tymi informacjami.
Mimo wszystko wprowadzone przepisy mają charakter obowiązujący i powinny być przestrzegane. Oznacza to obowiązek ujawnienia przez lekarza informacji objętych tajemnicą lekarską po śmierci pacjenta, gdy z takim żądaniem zgłosi się osoba bliska pacjenta, a jednocześnie inna osoba bliska nie wyrazi w tym zakresie żadnego sprzeciwu. W przeciwnym wypadku lekarz może narazić się na zarzut działania niezgodnego z prawem.